Türkiye’deki mevcut yasal mevzuatlar gereği kıdem tazminatı, çalışan haklarından biri ve belki de en önemlisidir. Çalışan ile işveren arasındaki iş sözleşmesi ile garanti alınan bir hak olan kıdem tazminatı dönemsel olarak kanuni düzenlemelere konu olur ve ülke gündemine sıkça gelir. Son yıllarda kıdem tazminatı fonu bu konuyla ilgili en çok konuşulan gündem maddesidir. Peki kıdem tazminatı nedir? Yeni kıdem tazminatı fonu neleri kapsar ve kıdem tazminatı fonu hesaplama nasıl yapılır?
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işveren ile çalışan arasındaki iş sözleşmesinden doğan bir haktır. En basit ifadeyle, bir çalışanın o işyerinde geçirdiği süreye göre belirlenen, çalışanın işveren için harcadığı emek karşılığında ödenen bir tazminattır. Kıdem tazminatı, bir iş yeri ile olan sözleşmesi kanunlarda açıklanan haklı gerekçeler dışında kalan durumlar nedeniyle feshedilmesi halinde çalışanın yeni bir iş bulana kadar maddi ihtiyaçlarını karşılamasını amaçlar.
Çalışanlara Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Ödenir?
Bir çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için işveren tarafından işten çıkarılması ya da kanunla açıklanan haklı gerekçelere dayanarak işten kendi isteğiyle ayrılması gerekir. Çalışanların kıdem tazminatı alabilmesi için o işyerinde en az 1 yıl süreyle çalışması şartı da aranır. Ülkemizde 4857 Sayılı İş Kanunu, kıdem tazminatı ödenmesi gereken durumları ve kıdem tazminatına dair tüm detayları açıklar. Yasal mevzuatlara göre, işverenin iş sözleşmesini haklı gerekçeler olmadan feshetmesi durumunda çalışana kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür. Çalışanların kıdem tazminatı alabilecekleri haklı fesih şartları ise kanunlarda şöyle açıklanmıştır:
- Sağlık sebepleri nedeniyle işten ayrılması
- Alacaklarının ödenmemesi durumunda işten ayrılması
- İşverenin işçi aleyhine suç işlemesi (taciz, mobing, hakaret gibi)
- İş sözleşmesinde belirtilen iş koşullarında esaslı değişiklikler yapılması (görev tanımı veya görev yerinin değişmesi gibi)
- Erkek çalışanların askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması
- Kadın çalışanların evlilik gerekçesiyle işten ayrılması
- Çalışanın emekli olması
- İşçinin ölümü
Kıdem Tazminatı Fonu Nedir?
Kıdem tazminatları, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkların büyük bir bölümünü oluşturur. Bazı durumlarda işverenler çalışanlarına hak ettikleri halde çeşitli iddialarla kıdem tazminatı ödememe yoluna gidebilmektedir. Kıdem tazminatı uyuşmazlık durumları çoğu zaman öncelikle arabuluculuk sistemi ya da yargı yoluyla sonuca ulaştırılır. Bu sorunların önüne geçilmesi için planlanan yeni kıdem tazminatı fonu sistemi, çalışanın kıdem tazminatı hakedişlerinin çalıştığı dönemde işveren tarafından ayrılmasını amaçlar. Yani, kıdem tazminatı fonu ile işverenler, belirli dönemlerde kıdem tazminatı fonlarına ödeme yaparlar. Böylece, çalışanın kıdem tazminatı hakedişleri çalıştığı süre boyunca da güvence altına alınır. İşverenler de çalışanları ile yollarını ayırmak durumunda kaldığında kıdem tazminatı için yüklü ödemeleri tek kalemde yapmaktan kurtulur ve kıdem tazminatlarının getirdiği maddi yükümlülükleri zamana yaymış olur.
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Hukuki ve kanuni düzenlemeleri halen devam eden ve henüz netleşmemiş olan kıdem tazminatı fonu sistemi, çalışanların işyerinde çalışmaya başladığı dönemden itibaren her yıl için 30 günlük brüt ücretinin fona aktarılması şeklinde planlanır. Böylece çalışanlar, kıdem tazminatı fonlarında kendileri için ayrılan tutarları çalıştıkları süre içerisinde görebilirler. Yeni kıdem tazminatı fonu sisteminde, fonda biriken tutarlara devlet desteği ve fonların işletilmesi de söz konusudur. Yeni kıdem tazminatı fonu sisteminde, halihazırda çalışanların geçmişten gelen kıdem tazminatları haklarının fona eklenip eklenmeyeceği ya da sisteme nasıl dahil edileceği konusunda tartışmalar devam etmektedir.
Kıdem tazminatı fonu, çalışanlar ile iş verenler arasındaki uyuşmazlıkların çözümüne yönelik alternatif bir yöntemdir. İşletmelerin kıdem tazminatı gibi ödemeler de dahil olmak üzere, tüm kurumsal muhasebe süreçlerini etkin bir şekilde yönetebilmeleri için dijital çözümler sunan Orka Bilgisayar ile siz de e-dönüşüme hemen başlayabilirsiniz. Orka Bilgisayar’ın sunduğu kurumsal muhasebe ve yazılım hizmetlerinden yararlanabilirsiniz.
