E-Smm
E-Serbest Meslek Makbuzu
E- serbest meslek makbuzu (E- SMM) Gelir Vergisi Kanunu kapsamında ilgili mükelleflerin kesmesi gereken bir elektronik belgedir. Serbest meslek icra eden kişilerin sağladıkları hizmet veya sattıkları mal, ürün karşılığında düzenlenmesi gerekir.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın belirttiği usul ve esaslara göre serbest meslek mensupları bu evrakı hazırlar, düzenler ve keser. Ticarette kullanılan e-fatura gibi yapılan mali işlemlerin kayıt altına alınmasını sağlar. Böylece, serbest meslek mensubu gerçekleştirdiği mali işlemler tutarınca devlete vergi ödemekle yükümlü kılınır. Peki e-serbest meslek makbuzu nasıl kesilir? E-SMM zorunluluğuna kimler tabidir? Serbest meslek mensubu olarak e-SMM hakkında merak ettiğiniz tüm detayları bu yazıda bulabilirsiniz.
E-Serbest Meslek Makbuzu Nedir?
E-SMM Gelir Vergisi Kanunu’nun 6. maddesi kapsamında tanımlanan serbest meslek mensuplarının gerçekleştirdikleri mali işlemler için kesmekle yükümlü oldukları elektronik belge türüdür. Makbuz genel olarak ticari faaliyetler için hazırlanan bir evraktır. Gelir Vergisi Kanunu uyarınca her meslek grubu mali işlemlerini kayıt altına almak için farklı çeşitlerde makbuz kesimi gerçekleştirir. E-müstahsil makbuzu, e-irsaliye veya e-SMM farklı meslek gruplarına ait çalışanların kesmesi gereken elektronik belge çeşitleridir. Eğer Vergi Kanunu’nda serbest meslek olarak tanımlanan bir işe sahipseniz bu durumda e-SMM kullanmakla yükümlüsünüz.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre bu evrakı hazırlamak ve kesmekle yükümlü serbest meslek mensupları şu şekildedir:
Mali müşavirler
Serbest öğretmenler
Menajerler
Senaristler
Sanatçılar
Kendi bürosunu açan mimar ve mühendisler
Kendi muayenehanesinde çalışan doktorlar ve diş hekimleri
Yazarlar
Rehberler
Hukuk bürosu olan avukatlar
Ressamlar
Danışmanlar
Özel laboratuvar açan kimyagerler
Yeminli mali müşavirler
Bestekar
Noter
Yönetmen
Veterinerler
Arzuhalci
Sağlık memurları
Farklı kazanç usullerine göre makbuz kesmekle yükümlü çalışanlar arasında serbest meslek erbabı olanlar da e-SMM kesmekle mükelleftir.
E-Serbest Meslek Makbuzunun Özellikleri
Farklı meslek türlerine göre mali işlemler için kesilecek makbuz türlerinin özellikleri değişiklik gösterir. E- serbest meslek makbuzunun usul ve esasları da Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenir. Bu belgenin özellikleri şu şekildedir:
Hukuki belge niteliği bakımından yazılı evraktan herhangi bir farkı yoktur.
Elektronik ortamda düzenlenir.
Belgenin onaylanması için serbest meslek mensubunun e-imzaya sahip olması gereklidir.
Evrak dijital olarak düzenlenerek onaylandıktan sonra belirli bir süre arşivlenmeli ve saklanmalıdır.
Serbest meslek mensubu hizmet veya mal sunduğu muhatabına makbuzun elektronik ya da yazılı nüshasını iletmelidir.
Belgenin geçerliliğinin doğrulanması amacıyla üzerinde barkod veya karekod yer almalıdır.
E-Serbest Meslek Makbuzu Başvurusu Nasıl Yapılır?
Serbest meslek erbabı olarak iş faaliyetleriniz için makbuz kesimini 3 farklı yöntemle elektronik ortamda başvuru yaparak gerçekleştirebilirsiniz. E - serbest meslek makbuzu başvurusu Gelir İdaresi Başkanlığı portalı, doğrudan entegrasyon veya özel entegratörler aracılığıyla yapılır. Evrakın hazırlanması için bu üç yöntemden birini tercih edebilirsiniz. Makbuz başvuru yöntemleri hakkındaki detaylar şu şekilde sıralanabilir
Doğrudan entegrasyon; iş yerinizin bilgi işlem altyapısını doğrudan Gelir İdaresi Başkanlığı portalına entegre edilmesidir. Mali işlemlerinizi yürüten ilgili birim makbuz başvurusu ve kesimini doğrudan kontrollü olarak gerçekleştirir.
GİB portalı; şahsi olarak e-imzanızı kullanarak Gelir İdaresi Başkanlığı’nın portalı üzerinden makbuz başvurusu yapabilirsiniz. Portaldan E-SMM’yi seçerek gerekli bilgileri evraka ekleyip e-imza ile onayladıktan sonra belgeyi oluşturabilir, sorgulama işlemlerinizi de gerçekleştirebilirsiniz.
Özel entegratörler, belirli firmalar aracılığıyla işletmelerin GİB portalı ile bilgi işlem altyapısının entegre edilmesidir. Özel entegratörler sayesinde herhangi bir efor sarf etmeden mesleki faaliyetleriniz için makbuz başvuru, düzenleme ve kesme işlemlerinizi tamamlayabilirsiniz.
E-Serbest Meslek Makbuzu Nasıl Kesilir?
E-SMM işlemlerini kendiniz yürütmek isterseniz GİB portalı üzerinden gerekli bilgileri doldurarak makbuzu kesimini yapabilirsiniz. Bunun için ilk olarak vergi dairesinden meslek mükellefiyeti almalısınız. Ayrıca ilgili kurumlara başvuru yaparak e-imzanıza sahip olmalısınız. Sonrasında GİB portalı üzerinden gerekli bilgileri doldurmak suretiyle makbuz düzenleme işlemini tamamlayarak elektronik ortamda belgeyi PDF formatında kaydetmelisiniz.
Elektronik ortamda oluşturduğunuz e-SMM belgesini e-imza ile onaylamalısınız. Belgenin yasal düzenlemelere uygun olarak kullanılması adına mal veya hizmet sunduğunuz muhatabınıza onaylı bir nüshasını vermelisiniz. Ayrıca, elektronik ortamda belgeyi arşivleyerek saklamalısınız.
E-Serbest Meslek Makbuzu’nda Yer Alması Gereken Bilgiler
Makbuzu hazırlamak, düzenlemek ve kesmek için bazı bilgileri evraka işlemeniz gereklidir. E- serbest meslek makbuzu kesmek için gerekli olan bilgiler şu şekildedir:
Serbest meslek erbabının e-imzası ile onayı
Makbuzu düzenleyen meslek mensubunun unvanı veya adı, soyadı gibi kişisel bilgileri, hesap numarası, adresi işletmenin kayıtlı olduğu vergi dairesi
Serbest meslek mensubundan hizmet veya ürün alan müşterinin adı, soyadı, TC kimlik numarası ve adresi
Mali işleme söz konusu işlemde alınan paranın miktarı, alındığı tarih, stopaj kesintisi ve KDV bilgileri
Belgenin düzenlenme tarihi, numarası
Ayrıca, mükellef gereksinimleri doğrultusunda, hukuka uygun olmak şartıyla makbuzda farklı bilgilerin yer almasını isteyebilir.
E-Serbest Meslek Makbuzu Kapsamında Gerçekleşen Vergi Kesintileri
Serbest meslek erbabının mali faaliyetlerini takip etmek üzere kesilen makbuzlara bazı vergi kesintileri uygulanır. E-SMM üzerinden KDV ve stopaj (gelir vergisi) kesintileri yapılır. Stopaj için brüt tutar üzerinden %22 vergi alınır. KDV de brüt tutar üzerinden %18 olarak hesaplanır. Stopaj miktarı müşteri, KDV tutarı ise serbest meslek erbabı tarafından ödenir.
E-Serbest Meslek Makbuzu Zorunluluğu
Gelir Vergisi Kanunu’na göre serbest meslek erbabı olarak kabul edilen çalışanlar e-SMM zorunluluğuna tabidir. Müşteriye serbest meslek faaliyetleri kapsamında hizmet veya ürün sağlayan çalışanlar işe başladıkları tarihi takip eden 3 ayın sonuna kadar elektronik makbuz uygulamasına geçiş yapmak zorundadır.
E-SMM zorunluluğu 2019 yılında Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından serbest meslek erbabına gerçekleştirilen tebliğ ile bildirilmiştir. 509 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Tebliği’ne göre söz konusu çalışanların en geç 1 Haziran 2020’ye kadar bu uygulamaya geçmesi gerektiği belirtilmiştir. Tebliğ kapsamında 1 Şubat 2020 itibariyle serbest meslek alanında faaliyet gösteren kişiler vergi mükellefi olarak bu uygulamaya tabidir. Ayrıca, ciro limitine bakılmaksızın her serbest meslek mensubu elektronik makbuz kesmekle mükelleftir. Eğer serbest meslek mensubu olarak çalışıyorsanız tüm iş faaliyetleriniz için e-SMM kesmeniz ilgili yasalar kapsamında zorunludur.
E-Serbest Meslek Makbuzu İptali
Bazı durumlardan kaynaklı olarak e-serbest meslek makbuzu iptali söz konusu olabilir. Oluşturmuş olduğunuz bir e-SMM belgesi evrakın müşteriye iletilmesinden sonra en geç 8 iş günü içinde iptali gerçekleştirilebilir. Belgeyi GİB portalı üzerinden düzenlediyseniz aynı sistemden belirlenen sürede iptalini de yapabilirsiniz.
E-Serbest Meslek Makbuzu Kullanmanın Avantajları
Gelişen teknoloji ve hemen hemen her sektörde yaşanan dijital dönüşüm ile elektronik belge kullanımı çalışanlara pek çok avantaj sağlar. E-SMM ile elektronik ortamda düzenlenen belgeler daha kolay arşivlenebilir. Ayrıca yazılı belge kullanımındaki kağıt tüketimi ve kırtasiye masrafları azaltılır. Belgeye istenilen her an her yerden kolaylıkla erişilebilir. Belge düzenlemede yapılan potansiyel hatalar azaltılır. Evrakı düzenlerken yapılan hatalar hızlı ve kolay bir şekilde düzeltilebilir. Posta veya kargoya ihtiyaç olmaksızın dijital ortamda istenilen herkese belge kolaylıkla transfer edilebilir.
E-Smm Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Türkiye’de faaliyetleri açısından önemli bir hacme ve yere sahip olan serbest meslek erbapları, çeşitli açılardan devlet kurumları ile bağlı olmaktadırlar. Bu bağlardan birisi de Serbest Meslek Makbuzu ile ortaya çıkmaktadır. Günümüzde dijitalleşme ile beraber gelen kolaylaştırıcı elektronik sistemlerden birisi olarak e-SMM bu makbuzun dijital formatta oluşturulup kayıt altına alınmasını sağlamaktadır. Bu yazımızda da E-SMM ile ilgili merak edilen çeşitli detayları aktaracağız.
Öncelikle serbest meslek erbaplarını tanımlamak gerekirse; kendi nam ve hesabına serbest meslek tanımı altındaki mesleklerden birisini icra edenlere serbest meslek erbabı adı verilir. Bu meslek tanımında yer alanlar arasında noterler, rehberler, sağlık memurları, menajerler, veterinerler, dişçiler, ressamlar ve daha birçok meslek sahipleri bulunur. Serbest meslek erbapları tanımlarından farklı bir işle veya görevle de uğraşabilmektedirler; bu durum vasfın değişmesine neden olmamaktadır. E-SMM nedir denildiğinde ise serbest meslek erbaplarının gerçekleştirdikleri faaliyetler sonucunda aldıkları tahsilat neticesinde dijital olarak hazırladıkları makbuzdur tanımı söz konusu olmaktadır. Düzenlenmesi zorunlu olan serbest meslek makbuzunun asıl nüshası faaliyet karşılığında ödeme yapan müşteriye verilir. Müşteri de makbuzu istemek ve almak zorundadır. Diğer nüsha ise serbest meslek mensubunun işletmesinde muhafaza edilerek saklanır. Makbuz üzerinde, makbuzu veren tarafından doldurulması gereken bazı alanlar vardır. Bunlar; isim, soy isim, ünvan, iş yeri adresi, VKN, müşteri adı soyadı, unvanı, adresi, tutar, tarih ve imzadır. Serbest meslek erbapları için 2020’den itibaren, kağıt üzerinde olmayan e-SMM uygulaması zorunlu kılınmıştır. e-SMM başvuru ve geçiş işlemi de bu anlamda serbest meslek erbapları için bir zorunluluktur denilebilir. Bu geçiş işlemi içinse farklı yöntemler tercih edilebilmektedir. Erbaplar, Veri Usul Kanunu gereği e-SMM’ye istediği şekilde geçiş yapabilirler.
e-SMM’nin bir avantajı olarak, müşterinin talebi üzerine elektronik ortamda hazırlanan makbuzun çıktı olarak alınıp, ibraz edilebiliyor olmasıdır. Karşı taraf eğer makbuzu kağıt olarak almak istiyorsa, işletme sahibi dijital ortamda oluşturduğu makbuzun bir nüshasını çıktı olarak karşı tarafa sunabilmektedir. Bu noktada ise e-SMM’nin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yasal sınırlarını belirlediği standartları gözeterek saklanması, ibraz edilmesi, raporlanması gerekmektedir. Bunun için elektronik imza sertifikasının bulunması ve mali mühür onayının bulunması gerekmektedir. Aksi halde dijital formattaki makbuzun yasal geçerliliği bulunmamaktadır. e-SMM kesmek noktasında müşterinin talebi yalnızca dijitalse de kağıt olarak ibrazına gerek yoktur.
E-Smm’nin uygulamaya girdiği dönemden itibaren, bu uygulamanın yasal sınırları üzerinde düzenlemeler de gerçekleşmiştir. Bu noktada 01.02.2020 tarihi itibarıyla çalışmalara başlayan serbest meslek mensupları (vergiden muaf olmayan) çalışmaya başladıkları ilk 3 ayın sonuna dek e-SMM başvuru süresi dolmadan işlemini gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Diğer tüm serbest meslek mensuplarının da makbuz düzenlemesi zorunludur.
Zorunlu bir uygulama olarak e-Smm geçiş işlemi Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sitesi üzerinden gerçekleştirilmektedir. Elektronik sisteme taşınan bu makbuz uygulaması, tarafların takip, arşiv ve raporlama konusunda kolaylığa sahip olmasını mümkün kılmaktadır.
Serbest meslek mensubu olup, dijital sisteme yani e-SMM’ye geçiş yapacak olan işletme sahiplerinin öncelikli olarak e-İmza sertifikasına ya da mali mühüre sahip olması gerekmektedir. Ardından mensup taraf Gelir İdaresi Portalı’ndan e-SMM portal aracılığıyla başvurusunu yapabilir. Diğer bir yöntem olarak ise özel entegratör aracılığıyla sisteme geçiş yapılabilir. Bunun için de güvenilir bir özel entegratöre başvuru suretiyle destek alınabilir. Özel entegratör desteğiyle e-SMM’ye geçiş yapıldığında, serbest meslek mensubunun işletmesi özelinde tüm yapılandırmalar entegratör tarafından gerçekleştirilir.