Şirketlerin kullandığı demirbaş ürünlerde zaman içerisinde yıpranma, aşınma ve eskime ortaya çıkması kaçınılmazdır. Amortisman, diğer adıyla yıpranma payı, işletmelerin aldıkları değerli varlıkların eskimesi ve aşınması durumunda gider payı olarak gösterilmesidir. Amortisman hesabı farklı yöntemlerle yapılır. Aşınmanın boyutuna ve nedenlerine bağlı olarak bu yöntemlerden uygun olanı tercih edilmelidir. Şirket veya işletme içerisindeki demirbaşların amortisman değeri taşıması için belirli koşullar vardır. Bir demirbaşın amortisman değeri elde edebilmesi için işletme içerisinde bir yıldan daha fazla kullanılması gerekir. Dönemsellik ilkesinin bir gereği olarak duran varlığın giderleri kısım kısım yazılır. Amortisman ayırma yöntemi, bir duran varlığın ekonomik ömrü boyunca yazılan değerlerinin belirlenmesini sağlar. Bir varlığın amortismana tabi tutulması için gerekli olan diğer bir nokta ise eşyanın belirlenen alım değeri miktarının üzerinde olmasıdır. Alım değeri her sene Maliye Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen değerlendirmelerin sonucuna göre belirlenir. Bu nedenle ilgili tutarlar ve pay değerlerinden her yıl farklı sonuçlar elde edilir. Bu değerin bir diğer adı ise amortisman sınırıdır.
Normal Amortisman Yöntemi
Eşit tutarlı amortisman olarak da bilinir. Varlığa sabit bir amortisman oranı uygulanabilir. Bunun yanında, kayıtlı değerin ekonomik ömre bölünmesi de işe yarar.
Bir işletmenin ekonomik ömrü 4 yıl olan 20.000 TL değerinde bir demirbaş aldığı düşünüldüğünde:
Amortisman oranı: 1 / Ekonomik Ömür
1 / 4: %20 yıpranma payı
20000 x %20= 4000 TL yıllık amortisman payı
Hızlandırılmış Amortisman Yöntemi
Azalan bakiyeler yöntemi olarak da adlandırılır.
Bir işletmenin 200 TL değerinde ve ekonomik ömrü 5 yıl olan bir demirbaş edindiği düşünüldüğünde:
İlk yıl: 100 / 5 x 2= 40 TL
İkinci yıl: (100-40) / 5 x 2= 24 TL şeklinde her yıl bir öncekine eklenerek devam eden bir hesaplama söz konusudur.
Fevkalade Amortisman Yöntemi
Olası doğal afetlerde kullanılan fevkalade amortisman yöntemi, adından da anlaşılacağı gibi sadece özel durumlara hastır. Deprem, sel ve yangın gibi hasar veren durumlarda bu yöntemi tercih edebilirsiniz.
Amortisman Koşulları Nelerdir?
İlk olarak herhangi bir demirbaşın işletmede bir yıldan daha uzun süredir kullanılabilir bir durumda olması şartların ilki olarak sayılıyor. Ayrıca, demirbaş eşyanın kontrol gününde envanter içerisinde yer alması ve hali hazırda kullanıma uygun olması gerekir. Ek olarak, demirbaşın ekonomik değerinin o yıl için belirlenen amortisman sınırının üzerinde bir değere sahip olması gerekiyor. Son olarak, hâlihazırdaki demirbaşın zamanla değerini kaybedebilecek, yıpranabilecek ve deforme olabilecek bir yapıda olması da şartlar arasında bulunuyor.
Amortisman Hesaplamasının Yararları Nelerdir?
İşletmeler herhangi bir demirbaş satın aldığında, alınan herhangi bir eşyanın satın alma bedelini işletme gideri olarak gösterebilir, böylece aylık ve yıllık ödeyeceği vergilerden bu değerin KDV’sini düşürebilir. Amortisman, için kısa vade yerine uzun vade hesaplamaları çok daha yararlıdır. İşletmeler ve şirketler, satın aldıkları herhangi bir demirbaşı amortismana 1 sene kullandıktan sonra tabi tutulmasını talep edebilirler. Şirketler, her sene amortisman giderlerini hesaplayarak ödeyecekleri vergi bedellerini önemli ölçüde azaltabilirler.
Hangi Varlıklar Amortisman Sayılır?
Şirketlerin bünyesinde bulunan demirbaşların amortisman değerinin hesaplanabilmesi vergi muafiyeti açısından önemli bir fırsattır. Ancak hangi demirbaşın amortismana dahil olup olmadığını bilmeniz gerekiyor. İşletmelerin amortismana dahil edebilecekleri arasında ofis demirbaşları, araçlar, mobilya, telifler ve gayrimenkuller sayılabilir. Bu ve benzeri birçok demirbaş amortisman hesaplamasına tabii tutulabilir.
