Finansal işlemlerde önemli bir yere sahip olan BSMV, banka ve sigorta hizmetleri üzerinden alınan özel bir vergidir. Ekonomik düzenin sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşır.
Her gün yapılan havale, kredi kullanımı ya da sigorta primi ödemesi. Hepsi aslında ekonominin arka planında sessizce işleyen mekanizmanın parçasıdır. Ancak günlük banka ile sigorta işlemleri sırasında farkında olmadan ödediğiniz gizli vergiler olabilir. Banka sigorta muameleleri vergisi olarak bilinen BSMV, bu finansal hareketlerin görünmeyen paydaşıdır. Dolayısıyla finansal dünyada çok konuşulur, fakat pek az kişinin tam olarak anlamını bildiği bir kavramdır. Kimi zaman kredi faizi içinde, kimi zaman mevduat gelirlerinde veya sigorta poliçelerinde yer alır, fakat çoğu zaman fark edilmeden ödenir. Örneğin; banka ya da sigorta işlemi yaptığınızda %5 – %15 oranında BSMV kesintisi ile karşılaşabilirsiniz. Gelin, banka işlemlerinden sigorta primlerine kadar finansal işlemlerinizin gizli maliyetini birlikte keşfedelim.
BSMV Nedir? Finansal İşlemlerde Ne İşe Yarar?
Finansal sistemde görünmez mali düzenleyici görevi üstlenen BSMV, bankalar ve sigorta şirketleri aracılığıyla yapılan işlemler sonucunda alınan vergi türüdür. 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 28. maddesi uyarınca, bu kurumların yaptıkları işlemler karşılığında nakden veya hesaben elde ettikleri tutarlar üzerinden banka sigorta muameleleri vergisi hesaplanır. Uygulama, mevduat işlemlerinden kredi hizmetlerine, sigorta poliçelerinden döviz işlemlerine kadar geniş alanı kapsar. Yani BSMV, bireylerin / kurumların her finansal adımında dolaylı olarak devreye giren bir vergi mekanizmasıdır.
Ekonomik yapıda finansal işlemler vergisi niteliği taşıyan uygulama, kamu gelirlerinin önemli kısmını oluşturur. Çünkü bankalar, kredi, faiz veya komisyon gelirleri üzerinden tahsil ettikleri BSMV kesintisi ile devlet adına yükümlülüklerini yerine getirir. Dolayısıyla hem finansal aracılık maliyetlerini belirler hem de ekonomik faaliyetlerin vergisel boyutuna denge getirir. Kısaca BSMV oranları görünürde küçük uygulanmasına rağmen finansal sistemin sürdürülebilirliği açısından stratejik role sahiptir. Bankalar, müşterilerine sundukları krediler, mevduat faizleri, komisyon ve sigorta işlemleri karşılığında elde ettikleri gelir üzerinden BSMV’yi hesaplayıp tahsil eder. Finansal işlemlerde maliyetin içselleştirilmesini sağlar.
Hangi İşlemlerden BSMV Alınır?
Her finansal işlem kendi içinde farklı bir mali yük taşır. BSMV, bu maliyetin görünmeyen bileşeni olarak banka ve sigorta hizmetleri kapsamında yapılan birçok işlemden tahsil edilir. Yani çok sayıda işlem, dolaylı ya da doğrudan biçimde BSMV kapsamına girer. Çünkü yasal düzenlemeler doğrultusunda banka sigorta muameleleri vergisi, sadece alınan faiz veya prim geliri üzerinden değil, aynı zamanda işlem ücreti, komisyon, hizmet bedeli niteliği taşıyan işlemler için de uygulanır. Vergilendirilen unsur, işlemin kendisinden ziyade bu işlemler sonucunda doğan kazançtan kaynaklanır. Bu nedenle BSMV yalnızca belirli işlem türüne bağlı kalmaz, farklı finansal faaliyetlerin tamamında etkisini gösterir. Bankalar ile sigorta şirketleri, kendi gelirleri üzerinden vergiyi hesaplayıp devlete aktarır. BSMV kesintisi yapılan işlemler ve istisnalar ise şunlardır:
- Banka ve sigorta şirketlerinin tüm muameleleri: Her ne şekilde olursa olsun yapılan muameleler dolayısıyla lehlerine nakden / hesaben alınan paralar (Finansal Kiralama Kanunu kapsamındaki işlemler hariç).
- Bankerlerin banka muamele ile hizmetleri: Kendileri / başkaları hesabına menkul kıymet alıp satma, alım-satıma aracılık, menkul kıymet karşılığı borç ödeme taahhüdü faaliyetlerinden elde edilen gelirler.
- Mevduat faizi, benzeri menfaatler: Sürekli para toplama işiyle uğraşanların topladıkları paralara sağladıkları faiz veya menfaatlerden aldıkları komisyon, ücret, hizmet karşılıkları.
- 90 Sayılı KHK’ye göre ikraz işleri: Bu işlemleri esas iştigal konusu yapanlar banker sayılır (altın alım-satımı münhasıran yapanlar hariç).
- Kambiyo alım-satım muameleleri: Döviz satış tutarları (fiziki teslimatlı vadeli/opsiyon/forward/swap işlemleri dahil, oran %0, lehe fark üzerinden ek %5 hesaplanmaz).
- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri: Düzenlenme ve alım-satım dolayısıyla lehe alınan paralar. Borsa dışı işlemlerde nakdi uzlaşıda %5 BSMV, fiziki teslimatta kambiyo olarak %0.
- Forward işlemleri: Dövize ya da finansal varlığa dayalı sözleşmelerde lehe alınan paralar. Fiziki teslimatta %0, nakdi uzlaşıda %5.
- Swap işlemleri: Para swapı, faiz swapı, çapraz döviz swaplarında lehe alınan paralar. Fiziki teslimatta %0, nakdi uzlaşıda %5. Ara faizler vade sonunda netleştirilir, zarar mahsup edilemez.
- Opsiyon işlemleri: Borsada olmayan sözleşmelerde lehe alınan paralar, opsiyon primleri. Sözleşme tarihinde %5, matrah kullanım fiyatı farkından prim indirilerek hesaplanır, fiziki teslimatta %0.
- Kaldıraçlı alım-satım (foreks) işlemleri: Banka, banker, sigorta veya yetkili kuruluşlarca yapılan işlemlerde lehe alınan paralar. Fiziki olmayan işlemlerde %5 BSMV uygulanır, borsada olsa dahi istisna dışıdır.
BSMV Oranları Nasıl Belirlenir? Kesinti Nasıl Olur?
Uygulama esaslarını yayımlayan BSMV tebliği hükümleri, hangi işlemin hangi orana tabi olduğunu, fiziki teslim ile nakdi uzlaşı ayrımını netleştirdiği için tebliğlerle belirlenen oranlar ve işlem türleri çerçevesinde uygulanır. Örneğin; fiziki teslim gerektiren kambiyo, bazı vadeli işlemlerde genelde %0 oran uygulanırken nakdi uzlaşı ile sonuçlanan vadeli/opsiyon/forward/swap ve kaldıraçlı alım‑satım işlemlerinde standart olarak %5 oran devreye girer. Sigorta poliçeleri reasürans işlemleri ile sigorta acentelerinin komisyonları ise 1 Temmuz 2023 itibarıyla BSMV oranı %10 yerine %15 olarak hesaplanır.
Borsa içi/borsa dışı ayrımı ve sözleşme türü tebliğde açıkça belirtilir. Oran tayininde işlem niteliğinde ise lehe alınan tutarın mahiyeti (prim, fark, komisyon vb.), işlemin sözleşme/uzlaşı biçimi esas alınır. Düzenleme sayesinde uygulamada tutarlılıkla hukuki açıklık sağlanmış olur.
BSMV hesaplama genelde “matrah × oran” formülüyle yapılır. Örneğin; mevduat işlemleri vergisi kapsamındaki faiz ödemelerinde vergi, ödenen faiz tutarı üzerinden hesaplanır, banka tarafından kaynakta tevkif edilir. Benzer şekilde kredi işlemleri BSMV uygulamasında bankanın elde ettiği faiz, komisyon ya da lehe kalan tutar matrahı oluşturur.
Swap, forward veya opsiyonlarda ise ara faizlerin / primlerin nasıl matraha dahil edileceği, zarar mahsup edilip edilmeyeceği gibi uygulama detayları tebliğdeki bilgilere göre hesaplanır. Bankalar da bu kurallara göre dönemsel netleştirme ile kaynakta kesinti yapar, beyana/ödeme akışına uygun şekilde devlete aktarır.
